Selasa, 23 Agustus 2011

Woodside Hasoru Malu Ho Vise PM, TL Mantein Pozisaun Dada dadoras Mai

Posting Husi : Josefa Parada
Suara Timor Lorosa'e

DILI—Presidente Woodside, Peter Coleman Segunda (22/8), hasoru malu ho Vise Primeiru Ministru (PM), Jose Luis Guterres iha Palacio Governu, hodi koalia kona ba mina tasi Timor nian, maibe governu nia pozisaun maka tenke dada kadoras ne’e mai TL.
Tuir, Vise PM, Jose Luis Guterres katak, husi ikontru ida ne’e nia informa ba iha delegasaun Woodside ne’ebe Xefia husi Peter Coloman ne’e katak povu TL laran tomak hakarak dada kadoras mai Timor Leste, atu nune’e bele fo servisu ba ema timor oan sira.
Nia reforsa tan katak, hanesan dadauk agora TL nia gas balun ne’ebe dada ona ba Darwin, ne’eduni agora ida dadoras tenke dada mai TL, tanba tuir povu nia hakarak. Maibe iha sorumutuk President Woodside ne’e fo mos nia hanoin ne’ebe loke hot-hotu no opsaun ne’ebe mak parte rua nia hakarak hanesan posizaun TL nia hakarak, atu dada kadoras mai.
Presidente Woodside ne’e informa tan ba Vise PM, katak nia hanoin abertu ba opsaun sira hot-hotu, maibe nia seidauk iha opsaun ida ne’ebe nia hakarak lolos.
“Ne’ebe ba ita prosesu kontinua tamba ne’e ita nia tekniku sira hare buat sira katak pipeline interese nasional saida mak defende durante ne’e katak pipeline mai TL,” hatete Vise PM, Jose Luis Guterres ba Jurnalsita iha Palacio Governu, Segunda (22/8).
Alende vizita delegasaun ezekutivu, Woodside mos mensiona katak pozisaun governu nian reinterra barak ona husi vizita ne’ebe mak Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmao hadulas hodi konsolida povu tomak liu husi opsaun ida deit katak, Pipeline mai TLeste.
“Iha inkontru ne’e ami esplika ba senhor CEO Woodside nian katak posizaun governu nian ne’ebe mak povu hotu konese katak dezenvolvementu gas ne’e, ami hakarak kadoras, tenke mai TL, tamba tratadu ne’ebe ita asina ho Australia ita tenke fahe rekursu uma forma justa,” nia dehan.Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL web, edisaun Tersa (23/8). Oscar Salsinha

Motivasaun Tony Blair Atu Hadia Futuru TL, Xanana ida ne’e Ondra Bo’ot

Posting Husi : Josefa Parada
Suara Timor Lorosa'e

DILI—Eis Primeiru Ministru (PM), Inglaterra, Tony Blair, Segunda (22/8), hasoru malu ho Primeiru Ministru (PN), Kay Rala Xanana Gusmao iha Palacio Governu, hodi koalia kona motivasaun ne’ebe nia fob a TL.
Tuir, PM, Xanana Gusmao katak, Eis PM, Inglaterra ne’e, ema ida ne’ebe koinesidu iha mundu tomak, ne’eduni liu husi motivasaun ne’ebe nia iha atu bele hadia diak liu tan TL ba iha future.
“Ita hetan ondra bo’ot tebes husi Eis Premeiru Ministru (PM), Tony Blair, tanba nia iha tempu kaer governu apoiu mos TL, bainhira nia mai iha ne’e bele dehan katak bele fo motivasaun bo’ot tebes ba ita tomak,” nia informa.
Xanana reforsa tan katak, Tony Blair ema ida koinesidu tebes Nia prezen iha ne’e hanesan ema koinesidu Eropa, Afrika no iha nasaun sira seluk. Nia koinesidu tanba durante nia servisu hamutuk ho maluk iha mundu tomak.
Ne’eduni Xanana apresia tebes ba Eis Primeiru Ministru (PM), Inglatera, Tony Blair nia prezenza iha TL.
Delegasaun ne’e kontente tebes hasoru Xefi governu ne’ebe mai husi ema luta nain ohin loron iha esforsu maka’as atu hadia povu nia moris no dezenvolve nasaun ne’e ba futuru.
Eis Primeiru Ministru Inglaterra, Tony Blair ne’ebe iha nia hanoin no opsaun ba dezenvolvementu, ne’eduni nia husu ba lideransa atu mantein nafatin dezenvolvementu ne’ebe governu komesa halao agora hodi dezenvolve diak liu tan nasaun TL sai mos hanesan nasaun seluk ne’ebem ak dezenvolvidu ona.
“Hau kontenti hamutuk ho Xanana ohin, hau iha esperansa ba futuru rai ida ne’e ba oin ho desenvolvimentu ne’ebe diak,” hatete Tony. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL web, edisaun Tersa (23/8). Oscar Salsinha

Partidu CNRT Kontinua Hametin Estrutura Iha Nível Baze

Media CNRT
Monday, 22 August 2011 18:19
Written by Pedro Delfim

Alas-Relasiona ho Eleisaun Jeral 2012 ne’ebé agora besik dadaun ona Partidu Kongresu Nasional Rekontrusaun Timor Leste (CNRT) halo Reajustamentu ba estrutura iha nivel hodi fo garantia ba eleisaun jeral 2012 oin mai.

Tuir Sekretáriu Jeral Partidu Kongresu Nasional Rekontrusaun Timor Leste (CNRT), Dionisio Babo hateten katak Partidu CNRT agora dadaun estabelese ona esrtutura husi nivel nasional to’o baze atu fo garantia ba eleisaun jeral 2012.

“Partidu CNRT estabelese ona nian estrutura husi nivel nasional to’o baze agora dadaun metin ona hodi hein eleisaun jeral 2012 oin mai, hau fiar katak ho estrututura ne’e bele fo garantia katak Partidu CNRT sei manan iha 2012”dehan Sekretáriu Jeral Dionisio Babo hafoin halo Konsolidasaun iha Suku Waidauberek,Sub-Distritu Alas,Distritu Manufahi , Domingo 21/08. Sekjer ne’e mos informa tan katak esrtutura iha Sub-Distritu Alas agora dadaun metin ona hodi haforsa tan maun bo’ot Xanana nian Prinsipiu ne’ebé estabelese ona iha estatutu Partidu CNRT nain.

Iha fatin hanesan Kordenador Distritu Manufahi Patrisiu hateten katak ho reajustamentu estrutura iha Sub-Distritu Alas, hau fiar katak partidu CNRT sei manan maioria iha Sub-Distritu Alas tamba nian estrutura forma metin oan.

“Ho reajustamentu ba estrutura iha nivel baze liu-liu iha Su-Distritu Alas, hau fiar katak partidu CNRT sei manan maioria iha Sub-Distritu Alas tamba iha estrutura ne’ebé forte”dehan Patrisiu.

Iha fatin hanesan Militante sira Partidu Kongresu Nasional Rekontrusan Timor Leste (CNRT), Marcos da Costa hateten katak partidu CNRT uluk la iha nian estrutura iha Alas maibe agora dadaun partidu CNRT estabelese ona nian estrutura iha Sub-DIsrtritu Alas, hau fiar katak CNRT sei manan maioria iha Sub-Distritu Alas.

Monday, 22 August 2011 20:23
 Last Updated on Tuesday, 23 August 2011 13:09 Written by Pedro Delfim
Alas-Prinsipiu Partidu Kongresu Nasional Rekontrusaun Timor Leste (CNRT) ne’ebé hateten katak nakloke ba ema hotu no hakuak ema hotu atu bele tama no sai husi partidu CNRT, iha Domingu foin dadauk ne’e iha Alas militante Partidu Unidade Nasional (PUN) hodi halo afiliasaun ba CNRT.
Tuir eis Kordenador Partidu Unidade Nasional (PUN) , Rosalina Miranda ne’ebé halo afiliasaun ba partidu CNRT iha nian deklarasaun hateten katak hau ho hau nian militante sira hamutuk 600 hodi halo afiliasaun mai partidu CNRT tamba partidu CNRT mak iha nian politika ne’ebé diak hodi hasai povu husi kiak no mukit.

“Hau halo afiliasaun mai partidu CNRT tamba partidu CNRT mak iha nian programa politiku ne’ebé diak hodi hasai povu husi kiak mo mukit tan ne’e hau deklara hodi afilia mai CNRT”dehan eis Kordenador PUN Rosalina Miranda iha Suku Waidauberek,Sub-Distritu Alas,Distritu Manufahi, Domingu 21/08. Eis kordenador ne’e mos informa tan katak ho figura maun bo’ot Kay Rala Xanana Gusmão hanesan prezidente Partidu CNRT ne’ebé ho politika ne’ebé diak hodi hasai povu husi kiak no mukit hodi hakuak ema hotu la halo diskriminasuan ba se deit.

“Halo afiliasaun mai partidu CNRT tamba haree ba figura maun bo’ot Xanana nian ne’ebé iha interese bo’ot liu ba rai ida ne’e no ba povu ida ne’e duni ohin loron mai hamutuk ho Maun bo’ot Xanana hodi lori rai no povu ida ne’e ba oin”dehan nian.

Iha fatin hanesan Sekretáriu Jeral Partidu Kongresu Nasional Rekontrusaun Timor Leste (CNRT) , Dionisio Babo hateten katak nia fo parabéns ba maluk militante sira husi Partidu Unidade Nasional (PUN) ne’ebé ohin loron deklara an hodi afilia mai partidu CNRT.

“Hau fo parabéns ba Maluk militante sira husi Partidu Unidade Nasional ne’ebé ohin deklara an hodi mai hamutuk ho CNRT tamba CNRT partidu ne’ebé nakloke no hakuak ba ema hotu tuir Prinsipiu Partidu nian ne’ebé maun bo’ot Xanana hakerek iha estatutu Partidu nian ”dehan Babo hafoin partisipa iha Serimónia afiliasaun.
 
 

Tony Blair Apoia PEDN

Eis Primeiru Ministru (PM) Inglatera, Tony Blair afirma ba Primeiru Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão katak, nia parte apoia Planu Estratejiku Desenvolvimentu Nasional (PEDN), tanba PEDN sei fo moris diak ba povu Timor Leste, PM Xanana konsidera, ne’e grasa bot ba Timor Leste.

Lider istoriku Inglatera Tony Blair ho lider karismatiku Timor Leste Kay Rala Xanana Gusmão ne’e, hasoru malu iha Palacio do Governu, Segunda (22/8).

Iha hasoru malu ho Xefi Governu Timor Leste, Eis Primeiru Ministru Inglatera ne’e hateten, nia parte apoia PEDN, tanba nasaun ida atu desenvolve nia rain lao ba oin, presisa planu, ne’eduni bainhira iha ona planu, desenvolvimentu mos bele avansa ba oin.

Tony koalia, nia parte senti kontenti, tanba visita rai Timor Leste i nia hasoru malu ho Primeiru Ministru Xanana Gusmão konaba relasaun rai rua nian (Inglatera ho Timor Leste).

Tony mos afirma, Timor Leste ho nia lideransa Xanana Gusmão, sei halo desenvolvimentu ne’ebe diak ba povu ida ne’e, ne’eduni mantein nafatin desenvolvimentu ne’ebe halao agora, hodi desenvolve futuru nasaun ne’e ba oin.

“Hau kontenti hamutuk ho Xanana ohin, hau iha esperansa ba futuru rai ida ne’e ba oin ho desenvolvimentu ne’ebe diak,” koalia Tony.

Iha oportunidade hanesan, Primeiru Ministru Xanana Gusmão ne’ebe simu eis Primeiru Ministru Inglatera ne’e koalia, sorumutu ida ne’e onra ba Timor.

“Hau bele dehan, ita hetan onra ida bot teb-tebes hodi hasoru malu ho eis Primeiru Ministru Inglatera, ne’ebe uluk fo apoia ba ita, li-liu hau sei iha Jakarta, hau sai husi prizaun ba embaixada i depois mos nia iha Governu mos sempre fo apoia ita makas,” koalia PM Xanana.

PM Xanana koalia, bainhira nia mai iha ne’e, Timor Leste bele dehan katak, fo motivasaun bot teb-tebes ba Timor oan tomak.

“Nia prizensa iha ne’e hanesan amigu bot ida i mos nia hanesan ema kuinesidu bot ida iha Europa, Tony mos iha Afrika i servisu hamutuk ho maluk sira seluk no rai sira seluk mos presisa tulun, ne’eduni ita tenki kontenti teb-tebes, tanba nia mai iha ne’e laos fo motivasaun deit ba ita, mais husu no espera katak, ita lao nafatin hanesan ne’e, hodi bele hadia ita nia rain no hadia ita nia futuru,” katak PM Xanana.

PM Xanana mos fo agradesimentu bot teb-tebes ba eis Primeiru Ministru Inglatera, hodi marka nia prezensa iha ne’e hodi fo motivasaun bot ba Timor Leste.

Fonte: Jornal Nacional Diario (JND), edisaun Tersa-Feira (23/08/2011, paj. 1 e 15
Texto e Foto: João da Silva, Journalista!

Senin, 22 Agustus 2011

Votasaun Lista Unica Refleta Democracia ka Demagozia?

Vicente Maubocy )*
Abstract:
DR. Mari Alkatiri ho nia knonis sira inventa tan buat foun ida, ba sira nia istoria rasik iha FRETILIN hodi hili lideransa ba Partido, liu husi via “eleisaun directaho Pakote uniko.
Por vias normais no universal, Partido politico ida iha nebe deit, bainhira “hili” lideransa foun, kostuma uza metodo “Congresso” ka Conferencia . FRETILIN rasik, iha DR. Mari nia tempo utiliza tiha ona sistema “Congresso” ba dala rua. Primeiro iha tinan 2001 nebe uza metodo eleisaun via “directa no secreta” no segundo Congresso DR. Mari tauk lakon uza metodo foun “foti liman” iha tinan 2006 fulan Maio loron 17.
Ita hotu familiar tiha ona katak eleisaun directa normalmente uza ba eleisaun Presidensial nebe iha konkorentes ema lubuk ida. Ida nebe manang ho maoria absoluta nia maka ilegivel atu hetan mandate.
Entretanto ita hare eleisaun lideransa FRETILIN, DR. Mari Alkatiri, inventa buat foun hodi adopta eleisaun directa, ba Pakote Uniko, nebe la vulgar iha Partido Politicos barak iha mundo rai klaran.
Aspecto mais interessante, ita hotu iha kuriosidade atu buka hatene “tan sa maka DR. Alkatiri hamosu conceito ida sei estranho iha Timor Leste”?
Hakerek nain uza metodo probabilidade atu deteta fundamentos nebe sekunda DR. Mari nia argumentos:
1a Hypotheses – DR. Alkatiri iha consciencia klara katak eleisaun 2012 hanesan ultima aposta ba nia kareira politica. Nune duni, nia (Alkatiri) buka forma foun ida, oin sa Alkatiri nia naran sai bot iha sociedade Timorensa. Ba Alkatiri komo representa minoria ethnika, nia buka fama ba nia naran iha Historia.
2a. Hypotheses - DR. Alkatiri nia naran fomozo iha krise 2006, hanesan “fahe kilat“ ba grupo sivis, lori “kilat“ ba iha Congresso laran, kauza “ema deslokados 150 000“ iha cidade Dili, destruisaun ba bens no propriedades barak, no buat sst associados ba krise nebe DR. Alkatiri maka sai nudar author principal”. Ho eleisaun direta DR. Alkatiri hakarak hatudo katak militantes barak FRETILIN iha nafatin simpatia ba nia, embora nia karater “assasino“ nebe estraga ema nia vidas barak no sasan barak.
3a. Hypotesses - DR. Mari altura ida iha tempu kotuk argumenta hasoru Igreja Katolika katak DR. Alkatiri, “Povo maka hili“ Nune, nia (Alkatiri) hakarak prova ba ema hotu iha laran no liur katak, militantes FRETILIN deposita konfiansa maxima ba nia.
4a. Hypothesses – Alkatiri lori numero de votos husi eleisaun direta atu provoka “konflito ba eleisaun 2012, kuando rezultado kontagem hatudo numero ida inferior bot liu, kompara ho eleisaun direta 30 Agosto 2011.
Ho rezultado numero de votos husi eleisaun direta, DR. Alakatiri serve hanesan “fundamento“ atu bosok militantes sira, halo barulho, kaos no anarkia ho justifikasoens oi-oin hasoru sira nia derrota. Komo massa apoiantes la uza “kakutak“ DR. Alkatiri fasilmente uza hanesan “instrument de uzo no gozo ba Alkatiri nia ambisaun politica”.
DR. Alkatiri uza FRETILIN hanesan Maskara.
Alkatiri consciente katak massa FRETILIN, barak, maka sei dauk hetan consciencia atu separa lideransa FRETILIN 1974 ho lideransa atual, (2011); akompanha ho prossesso politico nebe FRETILIN atravessa husi 1974 iha faze Des-colonizasaun nebe la konssegue realiza hanesan Partido Politico no iha faze Resistensia hanesan Movimento Libertasaun.
FRETILIN atravessa processo politico liu husi faze tolu:
  1. Hanesan Partido Politico nebe hahu 20 de Maio ho naran ASDT, ikus mai 11 Setembro nakfila ba FRETILIN atu compete ba eleisaun durante administrasaun Portuguesa. Infelizmente la konssegue realize tanba “Guerra civil” (11-08 - 1975) no “invasaun” Indonesia iha (07 /12/ 1975).
  2. Husi 1976 mai oin FRETILIN transforma ba Movimento Libertasaun atu liberta Patria husi jogo okupasaun Indonesia. Nune brassu Armado FALINTIL ho nia komando de luta adopta estrategias oi-oin atu konduz Luta Libertasaun hanesan kauza Nacional nebe Timor oan hotu bele partisipa. Ho lideransa Xanana Gusmao hanesan Komandante em Chefe konssgue “ajusta” duni plano ida ke konssgue alkansa duni iha “Referendum 30 Agosto 1999”. Ho resultado Referendum Timor Leste sai duni Nasaun ida Independente no Soberano iha 20 de Maio 2002.
  3. Tinan 2001 Agosto UNTAET loke eleisaun atu forma Assembleia Konsultiva hodi prepara Constituisaun no transferensia poderes ba Timor oan. Nune FRETILIN sai fali nudar Partido atu compete eleisaun. Resultado eleisaun FRETILIN manang ho maioria kualificada ho 57% nebe koresponde 55 kadeiras. Ho resultado bot ida ne, 20 Maio 2002, FRETILIN maka forma Primeiro Governo liderado husi legendario DR. Mari Alkatiri.

Incapasidade boa governasaun lider historic Mari Alkatiri, vergonhosamente resigna aan iha 26 Junho 2006. Consekuensia husi governasaun ida nakuno ho konflitos maka FRETILIN lakon eleisaun Presidensial no Legislativa iha 2007. (Maio + Junho).
Militantes barak mos sei dauk ciente katak desde Mari Alkatiri lidera FRETILIN husi tinan 2001, transforma FRETILIN hanesan ni-nian asset particular. Ho Mari Alkatiri nia attitudes arrogancias extremas, maka FRETILIN nia votos tun makas iha eleisaun 2006, kom ke halo DR. Mari ho nia fieis moradores sira lakon oportunidade hodi ukun ba segundo periodu.
Ho dificiencias komportamentos DR. Alkatiri sai hanesan “big boss” FRETILIN. Tan ne, maka mossu konflito internal to ohin loron, kom ke halo lideransa FRETILIN Mudansa, transforma ba FRENTI Mudansa hanesan Partido Politico atu salvaguarda interesses husi nia membros tomak.
Aspecto ida mos importante bot ba DR. Mari, lori atributos FRETILIN nian maka tebe rai makas, hakilar ho lian bot, gaba nia aan hanesan fundador buat hotu-hotu ba FRETILIN. Mai be realiade husi evidensias hatudo katak, fundadores FRETILIN barak mos deskonfia hanesan elemento APODETI infiltrado.
Se Abilio Araujo maka la lori fali Mari Alkatiri ba sede FRETILIN iha Santa Cruz, naran ida Mari Alkatiri oras ne ita hotu la hatene para los iha nebe. So Maromak ho Diabo maka hatene.
Tebe rai ho esforsos ema barak nian nebe dedika ba FRETILIN, ikus mai Mari Alkatiri uza exclusivamente ba nia interesses, normalmente ema bolu “oportunista no parazita”. DR. Mari tama iha kategoria ida ne.
DR. Mari, atu prova ke ita bot makas no iha populariedade forte, iha simpatia ema barak, etc… tan sa maka la hari Partido Politico ida mesak?
Lori FRETILIN nia naran, mesmo ke tau ema autonomista ida iha ohin mos ema sei vota nafatin. Nune ita hotu konklue katak DR. Alkatiri lori FRETILIN hanesan “mascara especial” ba nia interresses politicos.
Controversia Lista Unika ba eleisaun.
La os novidade lia fuan eleisaun ba Timor oan tomak. Signifika katak iha kompetisaun liu ema ida, maka rekorre ba eleisaun. Kuando la iha kompetisaun, lia fuan eleisaun la hetan aplikasaun. Ho lia fuan seluk sai “absurdo ka non-sense”.
Hau la komprende totalmente, racional no logica DR. Mari nia interpretasaun kona ba eleisaun ho lista unika por seguinte razoens.
  1. La halo eleisaun mos lista Mari ho Lu-Olo manang tiha ona; tanba lista unika;
  2. Mesmo ke hetan deit voto ida ka voto nulo duel Mari-Lu Olo sai nafatin vencedor;
  3. Se maka kontesta ka sei protesta Vitoria antesipada Mari, Lu Olo?

Nune hare ba teatro eleisaun direta, nebe la iha lista seluk atu contesta, moda Mari Alkatiri nian, ba ema nebe lori kakutak hodi hanoin uituan, konseptor ka author, hetan Certificado ida bot ho titulo, “maior e melhor estupido” iha Timor Leste.
Ho invensaun eleisaun direta sem kompetisaun estilo Alkatiri, ita bele konklue no rekomenda duel Mari ho Lu Olo ba halo lai tratamento ida intensivo ba hospital ho pesequiatras especiais. Tanba sira nain rua nia kakutak la funsiona “normal” ona. Neste caso governo tenki aloka fundo ida especial atu salva lideres bot rua ne, husi “post power syndrome
DR. Mari + Cmd Lu Olo. Eleisaun lideransa FRETILIN imi nain rua manang nanis tiha ona. Ora ita bot nain rua nia ambisaun bot maka manang eleisaun Legislativa iha Junho 2012. Los ka lae? Atu manang ho numerous barak ka uituan, depende ita hadau malu eleitorado sira, iha sira nia hela fatin, ho partido ida-idak nia aproximasaun, argumentasaun, programas, estrategias atu assegura votos no tactikas sst nebe relevantes hodi manang eleitorado sira nia konfiansa no votos.
Ho rekandidatura duel Mari + Lu Olo ba lideransa FRETILIN, buat ida ke lideransa FRENTI Mudansa gosta no hein hela. Tanba iha topikus interresantes atu serve argumentos fortes ba iha kampanha eleitoral.

)* Observador politika, fundador e dirijente FRENTE-MUDANCA


publicada por FORUM HAKSESUK

Prepara Lider Jerasaun Foun;“Xanana Doku Boina Mean FALINTIL Ba La Sama”

Serimonia desmobilizasaun FALINTIL remata, Eis Komandante Em-Xefi FALINTIL aktual Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão marka istoria ida iha Palacio do Governu, hodi doku boina mean FALINTIL ba Presidenti Parlamentu Nasional Fernando ‘La Sama’ de Araujo.
“Ne’e ba jerasaun foun, nudar istoria,”koalia lider istoriku Timor Leste Kay Rala Xanana Gusmão bainhira doku ninia boina mean FALINTIL ba La Sama hanesan jerasaun foun iha Palacio do Governu, Sabadu (20/8).

Iha jerasaun foun barak ke’e hakbesik ba Xanana Gusmão ne’ebe hatais hela farda FALINTIL hodi hasai foto hamutuk, Xanana Gusmão nunka doku ninia boina mena ba sira nia ulun.
Maibe kuandu, nia (Xanana) alin La Sama mosu iha nia sorin, nia foti kedas boina mean hodi doku ba La Sama nia ulun, hodi hasai foto hamutuk ho nia (Xanana) ne’ebe hatais hela farda FALINTIL.

“Ne’e farda FALINTIL nian, hau hatais dala ikus ona iha hau nia moris maka ida ne’e,”dehan Xanana Gusmão bainhira doku boina mean FALINTIL ba La Sama.
Xanana Gusmão doku boina mean FALINTIL ba La Sama, nia (Xanana) mos hatudu jempol ba La Sama bainhira tau boina mean FALINTIL ne’e.

“Obrigado maun boot i parabens ba maun boot,”koalia La Sama ho kontenti bainhir Xanana Gusmão doku boina mean FALINTIL ba nia (La Sama).

Ema hotu ne’ebe hadulas Xanana ho La Sama, sira hotu hakilar ho kontenti katak, La Sama merese duni atu Xanana konsidera hanesan lider Timor Leste nian ba oin.

Hare ba pasadu, Xanana ho La Sama mos iha nia istoria ida ke’e hanesan atu konta ba jerasaun sira tuir mai, tanba bainhira Xanana hetan kaptura husi Tentara Indonesia, lori ba kumarka Cipinan Indonesia, iha ne’eba mos La Sama ema hatama hotu iha kumarka, tanba halo demostrasaun iha Indonesia hodi defende ukun rasik an (das).

Fonte: Jornal Nacional Diario (JND),edisaun segunda-feira (22/08/2011) paj.11!

Autor: Joao da Silva, Journalista!
publicada por FORUM HAKSESUK

Sabtu, 20 Agustus 2011

Marie Alkatiri no Eleisaun Pakote Úniku: Entre Desperadu 2011 no Eleisaun 2012

CJITL:  Opiniaun, Artigu tuir mai ne'e hakerek Husi Samuel R. Leite, konteidu husi artigu ne'e responsabilidade Autor nian.

Hau hakerek ona artigu ida iha fulan kotuk kona-ba Alkatiri, Xanana no mos sira ida-idak nian kapitál simbolíku, sosiál no mos kultura. Iha artigu ida ne’e hau hakarak foka ba aspeitu seluk husi líder rua ne’e: oinsá sira nain rua hetan dalan atu sai líder nasionál no mos kaer metin sira nia poder.
Antes komesa, ita hotu hatene Timor-Leste tinan oin sei halao eleisaun jerál atu hili Presidente Repúblika no parlamentu nasionál foun. Tanba ida ne’e, vida sosiál no polítiku iha nasaun ne’e sei domina ho téma festa demokrasía ne’e to’o Presidente no Governu foun hari’i.

Dezde kedas tinan 2000, dinámika pulítiku nasionál Timor-Leste sempre hale’u iha figura rua ne’e: Xanana ho Alkatiri, no hau fiar sei kontinua nafatin hanesan ne’e parese to’o tinan 2017, tempu ne’ebé ita hein katak jerasaun tuan sei prepara jerasaun foun atu kaer responsabilidade dezenvolvimentu iha nivel nasionál no mos kontribuisaun iha nivel rejionál no internasionál.

Ohin, ita nia diskusaun sei limite ba tópiku oinsa líder nain rua ne’e hetan dalan atu sai líder nasionál, sira nia maneira atu haburas influénsia no poder iha palku pulítiku Timor. Xanana Gusmao no Alkatiri involve iha luta libertasaun nasionál iha nivel no frente ne’ebé diferente tebes. Istória oinsa sira nain rua to’o sai hanesan lídera iha nivel nasionál mos inkomparavel tanbá liu husi dalan kontrariu. Xanana Gusmao, komesa ni-nia dalan atu sai hanesan líder nasionál liu husi reorganizasaun luta ba ukun-rasik an iha periódu ne’ebé susar tebe-tebes: membru CCF iha ailaran barak mak mate ona, movimentu forsa FALINTIL ne’ebé limitadu tebes tanba espansaun husi forsa militár Indonézia, no liu-liu ita nia espiritu luta ne’ebé mínimu tebes tanba iha tempu neba ita lakon ass-wain barak, ita lakon familia barak no mos ita lakon dadaun ita nian rain no teritóriu Timor-Leste ba forsa Indonézia.

Maske nune’e, mehi ukun rasik an sei la mate. Mehi ne’e la mate tanba deit sei iha ASS-WAIN FALINTIL mak kaer kilat halo funu gerília hasoru forsa Indonézia. Ass-wain FALINTIL ne’ebé mak halo funu iha Komandante XANANA GUSMAO nia okos. Dezde tempu ne’e kedas, naran Xanana Gusmao sai hanesan naran lulik ba ema hotu ne’ebé mak hakarak Ukun Rasik-An! Naran Xanana Gusmao sai hanesan SÍMBULU ba luta ukun rasik-an! Xanana Gusmao konsege muda estratéjia funu hodi hakuak grupu no organizasaun seluk iha Timor, no transforme prosesu luta hodi kria ideolojia funu foun: ideolojía UKUN RASIK AN: Libertasaun Pátria, Libertasaun Povu! Ida ne’e mak Xanana Gusmao nia dalan sai nu’udar líder nasionál Timor-Leste.

Iha tempu hanesan, Alkatiri mos existe hanesan membru CCF ne’ebé mak sai ba estranjeiru ho serbisu atu halao luta diplomasia defende interese Timor-Leste iha rai liur. Alkatiri kontinua serbisu iha frente diplomatíka iha tinan barak nia laran, foka liu iha paíz sira iha Áfrika neba. Tanba naturalidade serbisu iha rai liur ne’e mak halo naran Alkatiri kompletamente maioria povu Timor-Leste la koñese (so koñese nia maun-alin balun ne’ebé mak infelizmente serbisu hamutuk ho forsa militár Indonézia). Tanba serbisu iha rai leur, Alkatiri nia dalan ba lideransa nasionál Timor-Leste nian mos limitadu tebes, tenke liu hosi maneira oi-oin hasoru membru delegasaun esterna sira seluk hanesan Jose Luís Guterres. Atu habadak istória, iha 1998 iha Sydney Australia, Alkatiri Cs subar-subar organiza Konferensia Fretilin iha Jose Luís Guterres (Lugu) nia kotuk. Maske Lugu mak xefi delegasaun Fretilin iha rai leur, Alkatiri sira organiza Konferénsia ne’e la bolu tan Lugu. Ida ne’e mak Alkatiri nia dalan ba lideransa nasionál Timor-Leste!

Saida mak akontese iha Sydney hatudu momos buat ida: Alkatiri hetan pozisaun iha nível nasionál ho LEJITIMIDADE ne’ebé mak MENUS TEBES. Infelizmente, Alkatiri kontinua halo nia moras hetan pozisaun liu husi dalan ILEJÍTIMU. Iha Kongresu 2006, Alkatiri hamosu sistema demokrasia foun iha mundu: Hili lideransa nasionál Fretilin liu husi dalan FOTI LIMAN! Tipu demokrasia ida ne’e KONTRA prinsipiu UNIVERSÁL eleisaun iha kualker rai demokrátiku ida: Eleisaun LIVRE no Eleisaun ne’ebé ganrante Segredu! Foti lima iha ema barak nia oin konserteza halo-lakon ema nia liberdade atu hili, no mos halo-lakon ema nia vota ne’ebe segredu! Ema tomak iha mundu ne’ebé mak sei iha common sense (Akal sehat) kondena makas rezultadu eleisaun ida ne’e, no konkluzaun mak: Lideransa Alkatiri ne’ebé hili iha Kongresu Fretilin 2006 ne’e LAIHA LEJITIMIDADE!

Ohin loron, tinan ida antes tama ba eleisaun jerál 2012, Alkatiri parese tanba rona lia barak ona husi mundu internasionál kondena ni-nia hahalok halo eleisaun FOTI-LIMAN, mosu fali ho mekanizmu eleisaun foun iha Timor-Leste: Eleisaun DIRETA ba hili lideransa nasionál. Ideia diak. Problema mak iha Eleisaun ida ne’e, so iha deit KANDIDATU ÚNIKU! Laiha ema seluk mak atu kontra pakote Alkatiri-Lu-Olo. Hanesan kuda halai taru karik, Fretilin OBRIGA Kuda mesak ida atu Halai taru nafatin, MASKE laiha KUDA seluk atu halai kontra nia! Hahahahaha! Hanesan Tinju karik, Fretilin Obriga MIKE TYSON atu kontinua Tuku-malu iha Ring leten kontra ninia lalatak rasik hanesan ema bulak to’o ronde 12! Hahahahaha!

Nasaun Timor-Leste kontinua hare táktiku pulítiku ne’ebé mak IRRATIONAL (tidak masuk akal). Buat hirak ne’e só bele akontese tanba razaun ruma. Razaun ne’e mak LEJITIMIDADE ne’ebé mak MINIMU TEBES. Alkatiri hatene momos katak Eleisaun Foti Liman 2006 la fornese lejitimidade ne’ebé mak nia presiza. Entaun iha 2011, tanba DESPERADU tebes ba lejitimidade ne’e nia hamosu mekanizmu seluk ne’ebe mak tuir lolos bele duni fornese lejitimidade ne’ebe mak nia desperadu tebes atu hetan, infelizmente, Alkatiri sei lakon liu tan lejitimidade ne’e tanba eleisaun ne’e eleisaun kontra kaixa mamuk ida, eleisaun ne’e kontra sira nia lalatak rasik!

Iha esperiénsia rai leur, infelizmente mos, eleisaun pakote úniku ne’e akontese deit iha nasaun DITADURA barak ho líder Ditadór ne’ebe mak hetan poder liu husi GOLPE. sira hatene rasik sira laiha lejitimidade. Tanba ne’e mak sira organiza eleisaun pakote úniku! Eleisaun pakote úniku iha nebe deit rezultadu ne’e sempre hanesan: Sei iha ema barak mak partisipa tanba tauk (se la vota bele hetan kastigu), no mos sei iha ema barak mak vota ba líder Ditadór ne’e tanba deit LAIHA OPSAUN SELUK no mos tauk konsekuénsia. Husi esperiénsia eleisaun pakote úniku iha nasaun Ditadura hirak ne’e, ita bele halo prediksaun katak eleisaun pakote úniku Alkatiri-Lu-Olo mos sei hetan rezultadu hanesan. Tanba deit so ema ne’ebe mak iha interese ba sira nain rua mak sei ba kole-kolen vota ba sira!

Alkatiri desperadu tebes atu hetan lejitimidade. Infelizmente Alkatiri sei la hetan lejitimidade ne’e husi eleisaun pakote úniku, tanba rezultadu eleisaun ne’e só bele deit kompara ho eleisaun hanesan iha nasaun DITADURA SIRA iha ÁFRIKA neba!

“Lejitimidade” ne’ebe mak Alkatiri buka parese to’o deit iha nivel INTERNAL partidu Fretilin! Mai ita analiza liu tan tanba saida mak Alkatiri hamosu eleisaun pakote úniku. Alkatiri parese hatene ona katak IMPOSÍVEL ba Fretilin atu manan iha eleisaun 2012, tanba ne’e mak Alkatiri nia objetivu lolos, laos ona ba eleisaun 2012, maibe ni-nia obejtivu lolos mak atu salva-guarda ni-nia pozisaun liu-tiha eleisaun 2012. Alkatiri hatene mo-mos katak Fretilin sei kontinua hanesan opozisaun iha period 2012-2017. Alkatiri mos hatene mo-mos katak sei iha REZISTÉNSIA makas iha Fretilin nia laran kontra Alkatiri, tanba ema barak mak lakohi ona atu kontinua moris hanesan opozisaun ba tinan naruk nia laran. Ema barak mos komesa realiza katak Alkatiri duni mak OBSTAKULU boot ba Fretilin atu fila ba ukun iha Governu.

Entaun, Alkatiri tenke salva-guarda ni-nia pozisaun liu tiha eleisaun 2012. Dalan ida deit mak atu salva nia: Eleisaun Direta husi militante partidu Fretilin rasik! Ho eleisaun direta pakote úniku, maske mundu internasionál sei kondena Alkatiri, maibe iha internál Fretilin Alkatiri nia pozisaun sei forte tebes, tanba LAIHA ema seluk iha Partidu Fretilin nia laran mak hetan “lejitimidade” (quote-unquote) hanesan Alkatiri.

Infelizmente ba Partidu Fretilin, Alkatiri hakarak kontinua kaer ukun iha Partidu nia laran maske akontese failansu barak dezde nia ukun hanesan Primeiru Ministru: rezultadu eleisaun 2007 ne’ebé Partidu Fretilin mak úniku partidu ne’ebé lakon votu (tun to’o besik metade -50 %), lakon eleisuan ba Prezidente Repúblika, la konsege konvense partidu seluk atu hari Governu. Ho fenomena Eleisaun diréta pakote úniku, hatudu mo-mos katak Alkatiri prepara nia an didiak tiha ona atu kontinua kaer ukun iha Partidu nia laran, MASKE Partidu Fretilin nia votu tun, no kontinua moris hanesan opozisaun ba tinan naruk nia laran.

Tinan 2012 tuir lolos bele sai tinan diak ida ba Partidu Fretilin atu fila ba ukun iha Governu. Sekarik Partidu Fretilin hanoin atu halibur ema hotu ne’ebé iha relasaun emosionál ho luta ukun rasik an dezde 1975. Maibe ohin loron, Partidu Fretilin sai ona organizasaun eskluzivu ne’ebé mak hare ema seluk hanesan inimigu, laos hanesan potensia votante. Buat hirak ne’e akontese tanba deit ema no grupu kiik oan ida ne’ebé mak sira nia intensaun atu kontinua KAER UKUN maske nia rezultadu mak halo Fretilin nia papel minimu ba bei-beik iha Timor-Leste ukun rasik an nia laran.

Em jerál, Timor-Leste sei hetan lisaun diak husi saida mak akontese ho ita nia líder sira: dalan ne’ebé sira foti atu kaer ukun, no mos maneira ne’ebé sira uza atu prezerva sira nia poder. Esperiénsia hirak ne’e sei sai hanesan lalenok no referensia diak ida ba líder jerasaun foun sira iha aban bai-rua no mos lisaun diak ba partidu seluk atu oinsá hili líder ne’ebé iha interese ba ema barak nia diak, laos deit ba nia an ka nia grupu nia diak. 
 
Samuel R. Leite, Bachelor of Political Science, Rejiaun Australasia, Email: sr.leite87@gmail.com

Jumat, 19 Agustus 2011

MARI ALKATIRI NIA ESPESIALIDADE SAIDA "Entre Duvida no Klarifikasaun"

By Jose da Costa

Iha Dialogo Aberta ida iha sede CCF-BP7 Komoro Dili, Mari Alaktiri no Lu-olo kandidatura ba Presidente no Sekreatio Geral Partidu FRETILIN ba periode 2011-2016, hakarak dada atensaun oitoan publiko nian, kala militantes oan sira nian, hodi hasai kritika ba Governasaun AMP no liu-liu mos ba personalidade Xanana Gusmao nian hodi dehan nune'e "Hau nia irmaun Xanana ne’e, se nia mak rona hau karik, nia la tama iha tahu laran hanesan agora dadun nia tama". (Media Fretilin, August, 13 2011). Kuitadu Tebes ba Mari, tamba liafuan mamuk tebes ida. Ba Xanana, Mari laliu hanesan ho Ozorio Mauleki Sekjen partidu PDRT nian, Joao Correia Sekjen partidu ASDT nian, no Jose Agustinho da Silva Sekjen Partidu KHUNTO nian, tamba ne'e se hakarak rona, rona mos sira hotu dala ida. Katak ba Xanana Mari la espesial buat ida. Se hare ba nia kargu nudar Sekretario Geral Partidu FRETILIN nian entaun mos nia kargu hanesan mos individu hirak nebe temin iha leten no ba sira nia partidu, tamba iha politika laiha karidade ka ajuda malun, karidade ne'e kala Amululik sira nia serbisu. Iha politika, buat nebe iha mak Interese no Satisfasaun da interese. Iha Funu laran Xanana mak komanda funu, Xanana mak haruka informasaun ba liur no ajuda ho maluk klandestina sira, mos hanesan kompanheiro sira iha organizasaun OJELATIL, OJETIL, RENETIL, FITUN, SAGRADA FAMILIA etc, mak informasaun bele to'o iha liur hodi sira mos komunika ba Mundo International. Ne'e hatudu katak sira bele koalia tamba iha kilat musan no base nebe sira bele baseia ba hodi koalia. Sira la koalia iha nakukun laran. Statement ida ne'e refere ba sira nebe halo Diplomasia iha liur, hau ladun iha clareza, se Mari mos inklui iha grupu ne'e ga la'e. Mari Alkatiri sempre hasai liafuan sira nebe abuzivo no sadik, ho nia konotasaun hatudu katak so nia (Mari) deit mak bele hatene buat hotu, no ema Timor tomak tenke hakruuk no rona nia, entaun Mari Alkatiri nia espesialidade saida?. Hau kuaje la imagina, ema hanesan Mari mos hatudu an hanesan ne'e. Sa mak halo Mari diferente ho ema ka lider seluk iha Timor? mai ita hare hamutuk took:
  1. Mari nia pozisaun hanesan Sekjen, entaun iha sekjen 22 husi partidu 22 nebe atu ba kompete ba Eleisaun Geral 2012, hanesan deit. Laiha Sekjen partidu ida nian mak bele espesial.
  2. Se Mari Alkatiri hanesan Eis Titular, entaun estadu respeita nia, hodi fo uma no kareta estadu gratuita, ho nia seguransa, ajudante, sekretario no seluk tan, no mos iha loron bo'ot sira iha Timor, fo respeita no honra no serbi sira hanesan mos Avo Xavier no lider sira seluk tan, hanesan deit buat ida la diferente.
  3. Se Mari Hakarak sai Assesor ba Ministeriu ruma, entaun hatama CV no karta pedidu ruma, tuir intervista no baseia ba nia kualifikasaun, nia bele hetan oportunidade hanesan mos ho asesor sira seluk, hanesan Helder da Costa, Joao Saldanha, Marito Magno, no sira seluk tan nebe iha Ministerio hotu, hanesan deit laiha buat ida nebe diferente no espesial tebes ba Xanana para atu Rona.
  4. Se Mari tau an Hanesan Lider Religiaun Musulmano nian iha Timor, entaun mos hanesan ho lider religiaun sira seluk iha Timor, hanesan Pendeta sira, Amo Lulik sira no Amu Bispo nain 3 Timor nian, tamba ne'e se hakarak konsulta, bele konsulta hotu sira, tamba knar ka kargu hanesan deit, ho liafuan seluk hotu-hotu ulun ba religiun sira nian, hanesan deit, laiha buat ida mak hatudu Mari Espesial tebes ba Xanana.
  5. Se Mari tau an hanesan Lider Historiko, fatin ka dalan atu koalia no konsulta malu mak Maubise 1 no 2, hanesan mos lider historiko sira seluk nebe bele konsulta hotu para hetan sira nia ideia, hanesan Avo Xavier, Mario Carascalao, Joao Carascalao, Ramos Horta, Jose Luis Guterres no sira seluk tan.
Hare husi ezemplu sira iha leten ne'e, laiha nen buat oan ida mak halo parte iha Mari Alkatiri nia espesialidade nebe halo diferenta ho ema ka Lider seluk iha Timor ne'e para atu sai espesial los ba Xanana ka lider AMP sira seluk. Tamba ne'e, liafuan ida dehan rona Mari karik diak ne'e, la hetan iha Dictionario Xanana nian no Lider AMP sira seluk nian. Sa tan Mari Alkatiri buka hela dalan no mekasimo oin-oin atu bele to'o fali iha Poder. Motivasaun karidade latama iha lista funsaun ka prinsipiu partidu politiko ida nian.


Hakerek nain nudar vendedor ikan iha tasi ibun Lecidere-Dili.

Tanba DEBITUS Familia Mari Alkatiri Hatete : “Xanana La Halo Konstituisaun” tanba laos Matenek – Hau ho Lu-Olo mak Matenek

Problema Belak Fuel, hanesan razaun Mari hakarak Fretilin Manaan


Radio Liberdae: Kinta, 18 Agustu 2011

Dili-Sekretariu Jeral Partidu FRETILIN Mari Alkatiri hateten Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao Beikten no laos nian mak halo Konstituisaun Republika Demokratika Timor-Leste. Konstituisaun ne’e Mari ho Lu-Olo mak halo tanba sira mak hatene lei.

“Konstituisaun RDTL ne’e ami na’in rua Prezidente Lu-Olo maka halo. La’os xanana mak halo, tanba ne’e maka sira komesa halo propaganda dehan Mari Alkatiri la matenek halo lei, maibe Xanana Gusmao mak la halo lei, tanba nia uza lei mos la hatene.

“Hau dehan nia (Xanana) beikten, nia laos matenek tanba mos hatutan deit funu ne’e to’o remata,” laos autor principal. Mari tenik.

Mari deklara kestaun ne’e iha kampania ikus ba eleisaun direta FRETILIN iha Kampo Demokrasia, Dili, Kuarta (17/8), relasiona ho interpertasaun konstituisaun iha 2007 ne’ebe partidu ne’ebe manan lakonsege governa maibe partidu ne’ebe lakon maka governa fali nasaun. Kuando kestioana katak, nusa Fretilin la lori kestaun ne ba Tribunal tanba ne presidente Ramos-Horta mak deside tuir artigo 106 Konstituisaun nian, Mari nonok deit, la dehan buat ida.

Mari mos esplika konstituisaun ne’ebe aprova iha tinan 2002 ne’e iha ema ida mak inan aman moris iha Timor Leste iha direitu atu sai sidadaun Timor, maibe la’os konstituisaun ho lei maka halo sidadaun ida sai patriota. “Tanba ne mak hau dehan Xanana beikten”.

“Ita hakarak povu ne’e moris, tanba susar iha tinan barak nia laran, iha sentidu de patria, sira sei hetan oportunidade atu partisipa hametin tan sentidu patria no patriotizmu iha rai ida ne’e.” Alkatiri hatutan.

Iha oportunidade ne’e nia dehan komprimisio ne’ebe hahu husi edukasaun ne’ebe di’ak no bele lori povu aileba nia oan atu sai doutor no sai enzineiru iha nasaun Timor Leste, tanba ne’e tuir nia, FRETILIN fila ba iha Governu sei kontinua politika ne’ebe halo ba Timor oan ne’ebe barak sai ona doutor iha nasaun ne’e.

Nia hatutan FRETILIN mos hakarak hadi’ak sistema saude iha nasaun Timor Leste ne’ebe ohin loron iha ospital rasik laiha aimoruk,” komprimisio mak ita presiza hadiak liu edukasaun no sitema saude ne’ebe di’ak no presiza atu hanorin sentidu patria ba professional Saude sira,” nia esplika.

Entertantu, Prezidente Partidu FRETILIN Francisco Guterres Lu-Olo hatete komprimisio pakote ne’e mak atu hametin FRETILIN no hametin Demokrasia.

“Ami nain rua nia komprimisio mak hakarak hametin FRETILIN, hametin Demokrasia iha Nasaun Timor Leste no prepara Joventude FRETILIN ne’ebe sai hanesan lalenok iha partido laran hodi leno ba liur, hodi nune’e hatudu ba Joventude Partidu sira seluk,” nia esklarese.

Lu-Olo hatutan, atu hametin FRETILIN iha futuru maka halo sira nain rua kandidata an iha eleisaun direta ba lideransa FRETILIN hodi lori Partidu ba oin.

“Ami nain rua hakarak atu lori partidu ne’e ba futuru mak halo ami sai kandidata an hodi hametin FRETILIN iha futuru,” nia haklaken.

Problema Belak Fuel

Iha problema  boot ida mak agora Fretilin hasoru hela. Desde governo AMP kaer ukun iha 2007, Governo ne mos la-hanaruk kontratu BELAK FUEL nebe durante Mari Alkatiri ukun nia fo tomak poder ba komapnhia ne hodi mina EDTL/Elektricidade ).

Tanba la hanaruk kontratu, BELAK FUEL nebe nia nain mak JAFAR BIN AHMUDE ALKATIRI (Mari Alkatiri nia maun rasik nebe uluk nia foti sai embaxador ba Malaysia), labele selu nia dividas/tusan iha banku nebe agora sae ona to besik $5 juta dollar (five million). Problema ne agora halo familia Alkatiri susar tanba difisil atu bele rezolve.

Tuir analista sira iha Dili, razaun ida Mari Alkatiri hakarak lolos atu ajuda nia maun selu tusan ne, katak tenki fila fali ba poder.

Tanba ne mak agora Mari Alkatiri esforsa makaas, taka dalan ba ema hotu iha Fretilin nia laran atu labele kandidata aan ba Sekjen ho Presidente Fretilin, hodi bele loke dalan nia, nudar sekretario jeneral Fretilin, atu sai Primeiro Ministro iha futuru.
Tuir informasaun hosi fontes nebe lakoi temi naran, Mari promote ba nia maun Jafar Bin Amude Alkatiri katak se nia konsegue fila ba poder (sai PM ka Ministri Rekursus Naturais) nia sei entrega fali kontratu Mina ba Belak Fuel. Red
 

 

Kamis, 18 Agustus 2011

Tanba Moe Lakon Militante Mari Alkatir DUN: CNRT Sosa Deit “Militante FRETILIN ”

Jornal Nacional Diario - Kuarta, 17 Agustu 2011

Dili-Sekretariu Geral Partidu FRETILIN, Mari Alkatiri hatete Militantes Partidus FRETILIN Distritu Dili balun desidi afilia ba CNRT militantes refere sosa de’it ho osan.

Mari Alkatiri hato’o lia hirak ne’e relasiona ho Militante Partidu FRETILIN balu iha Distritu Dili nebe afilia ba Partidu CNRT foin lalais ne’e.

Konaba afiliasaun ne’e Sekjer FRETILIN, Mari Alkatiri katak, husi afiliasaun ne’e Partidu CNRT uja osan hodi sosa deit,” militante FRETILIN ne’e rihun ba rihun, ida rua tam ba partido seluk ne’e normal, tanba agora partidu sira uza osan de’it sosa ema, liu-liu CNRT, ho PD sira, tamba sira motor no sosa ema, ne’e normal,” haktuir Alkatiri.

Tamba ne’e Alkatiri sublinha, Lalika halo festa demais, dehan Militante FRETILIN tama ba CNRT, se iha duni ida rua mak tama, ne’e normal, tanba ema balun hakarak Governasaun ida be ho korupsaun bobot ne’e atu kontinua.

Husi afiliasaun ne’e Alkatiri hatete, sei la fo impaktu ba partido FRETILIN iha eleisaun lideransa ne’ebe sei halao iha loron 20 de agustu semana ne’e no eleisaun jeral 2012 mai.

Eis Primeiru Ministru, Mari Alkateri fiar katak, husi Militantes ke afilia ba partidu CNRT maibe sei vota ba partidu FRETILIN iha eleisaun 2012 mai,” dehan Mari Alkatiri.

Rabu, 17 Agustus 2011

Mari Alkatiri Hakarak Hadau “Francisco Xavier ba FRETILIN Hosi Bloko Proklamador no Hakarak Koliga ho CNRT”

Vice Sekjer CNRT: CNRT Seidauk simu FRETILIN nian aplikasaun hanesan Mari Alkatiri hakarak.

Segunda, 15 Agusto 2011

Dili- Maske Mari Alkatiri ho Fretilin nunka konsisdera proklamador Francisco Xavier do Amaral nudar proklamador RDTL, maibe tanba tauk deit grupo hanesan Bloko Proklamador nebe hamutuk ho partidu ASDT forma koligasaun, Sekretariu Jeral Partidu FRETILIN Dr. Mari Alkatiri deklara sei salva proklamador Francisco Xavier do Amaral, tanba Xavier Patrimonia FRETILIN ninian.

Nune mos, Mari Alkatiri husu CNRT atu koliga ho Fretilin maski CNRT rasik seidauk simu aplikasaun formal ida hosi Fretilin rasik.


Lia fuan ne Mari Alkatiri hasai iha Cede Comite Central FRETILIN, Comoro, Dili. Tuir Hermenegildo Kupa Lopes, porta Voz Bloko Prokalamador, Mari Alkatiri hanesan mehi iha loron manas (mimpi di siang bolong). Durante ne’e nega avo Xavi nudar proklamador no la interesse ho Avo Xavi, agora Mari Alkatiri halo maneuver hodi dehan katak nia mak salva avo Xavi. Ne moe boot ida, hatete milintante bloko prokalamador ida iha Lecidere foin dadaun ne’e.

“Balun agora ate derepente kaer fundador ASDT-FRETILIN agora kaer fali katuas Xavier atu tau fali ba ida de’it, dala ruma keta ita mak tenke ba salva katuas Xavier mos, tamba nia mos halo parte patrimonia FRETILIN nian,” deklara eis Primeiru Ministru, Mari Alkatiri foin lalais ne’e iha dialogu ho kuadrus no militantes iha Cede Comite Central FRETILIN, Comoro, Dili.

Alkatiri haklaken liu tan katak,” Agora laos atu salva deit Xanana mais se Dr. Xavier Presiza FRETILIN sei salva katuas Xavier.

Iha okaziaun ne’e Alkatiri informa katak, iha 2012 Partidu CNRT sei la’o hamutuk ho FRETILIN, tantu wainhira CNRT ho FRETILIN hamutuk sei hasai nia (Xanana) husi tahu laran.

“Partidu ida ne’ebe mak hakarak hamutuk ho ita, kuandu ita la manan mutlak, atu lao hamutuk ho ita maka, CNRT ne’e duni, se Xanana hakarak sai duni husi tahu laran para ita hotu-hotu respeita fali nian, mak dalan ida deit ba nia (Xanana) hamutuk ho FRETILIN laiha dalan seluk,” akresenta Alkatiri.

Eis PM ne’e koalia katak, kuandu nia ho PM Xamutuk sei sai forte liu tan halao dezenvolvimentu iha nasaun ne’e.

“Agora ami nain rua, servisu hamutuk ne’e mak susar tebes, ne’e susar tebes, nia (Xanana) komandante, hau (Mari) jestor, ida ne’e mak hamutuk sa labele, komandante bele komanda, jestor hakarak jere entaun lahatene halo nusa mak ami nain rua bele servisu hamutuk, depois mak ita hare hamutuk deit,” dehan Alkatiri.

Komenta Alkatiri,” hau dehan CNRT rasik hakarak servisu hamutuk ho FRETILIN apalagi sira seluk,” dehan Mari.

Maibe, Vice Sekretario Geral CNRT nian, Duarte Nunes hatete katak, CNRT seidauk hanoin ka mehi atu koliga ho FRETILIN. “to agora Fretilin seidauk husu aplikasaun formalmente mai CNRT sobre sira nia hakarak ida ne’e”, tenik Duarte Nunes.

CNRT sei deside atu koliga ka lae iha fulan Janeiro 2011, tanba ne’e Mari Alkatiri labele fan-an deit nune. Tanba ne’e it abele konsidera Mari Alkatiri nia kampanha ne baratu, no hanesan ema frustradu. Teni Armindo Mendonsa, jovem CNRT ida hosi Ainaro.
.

MILITANTE FRETILIN LIU 6.700 AFILIA BA CNRT

Dili- TDF: Militante Fretilin hosi Dili no distrito sira hamutuk 6.770 dekara sira nian aan tama ba Partido Congresso Nasional da Reconstrucao de Timor (CNRT) nebe lidera hosi Kay Rala Xanana Gusmao iha Dili horiseik Tersa Feira, 16 de Agosto 2011.

Tuir Teófilo Sarmento Ximenes, prota voz grupo afiliadores sira né katak, sira nia afilisaun ne halo ho sira nia intensaun rasik, no laiha ema ida mak forsa ka haruka sira atu tama. Teofelio hatutan katak “so CNRT mak partido ida nebe haburas demokrasia iha rai laran, no hatudo duni katak respeita valores nebe hakarak kuda iha rai Timor”.

Iha oportunidade né mos, ema nain rihun nen atu hitu ne, hato sira nia deklarasaun ho assinatura idak-idak, no sae ba palko leten hodi assina rasik.  Deklarasaun afiliasaun ne halo hakfodak kedas Komite Central BP-7 nia Sekretario Geral Mari Alkatiri, hodi reazem kedas katak, ema sira ne CNRT mak sosa deit. Mari hatutan katak, “keta halo ema sira ne bosok deit CNRT mais sei vota ba Fretilin”. Mari Alkatiri hatete ho laran triste no oin mean, to sama sala tiha meza ain, atu monu tan. Noa mos dun Partido Demokratiko komessa sosa ema Fretilin nian iha Timor laran tomak

Ema balun hosi Komite sentral Fretilin telefone tun sae horiseik hodi hateet ba TVTL ho media nasional sira atu labele hatun informasaun ne iha Destaque/ Headlines jornal ohin nian. Tuir jornalista sira nebe lakohi temi sira nia naran, Komite Sentral Fretilin telefone ba sira idak-idak hodi ameasa sira atu labele hatun informasaun refere.


Analista sira iha Dili hatete katak, eventu ida né hanesan maneuver politika boot ida nebé sei fo impaktu boot ba Fretilin nia eleisaun interna ho pakote úniku (Mari – Lu-Olo) iha dia 20 de Agosto mai.


Iha fatin eis-eskola Xina, Nu laran ka Bairro dos Grillos né, ema sira fo hotu sira nia konfiansa ba Kay Rala Xanana Gusmao nudar president Partidu CNRT atu ukun nafatin rai n’e, hodi liberta povu hosi mukit no kiak.  Sira mos deklara sei la partisipa iha eleisaun interna “Pakote Úniku” Fretilin nian iha 20 de Agosto tanba konsidera né hanesan traisaun ba demokrasia nebé Mari Alkatiri ho nia ema sira tenta atu bosok povu Timor oan.

Deklarantes sira ne, mesak reprezentaes klase media Fretilin nian ho reprezentantes boot balu hosi distritus hotu iha Timor laran nebe hosik hele sira nia Partidu Fretilin hodi tama mai CNRT. Eventu ne laos doko deit Dili mais halo ema Fretilin barak mak komessa hatene no husu lolos sobre eleisaun pakote úniku nebe sei halo.


José Mariano, hosi Lautem hatete katak “kamarada Mari-Lu durante né lohi hela povu tun to baze dehan katak pakote úniku mak demokrasi”. Sira barak iha baze hanoin katak Mari ho Lu-Olo mak atu kompete malu fali iha eleisaun mai. Afinal sira nain rua hamutuk, no la fo fatin ba ema seluk atu kompte ho sira. Tuir observasaun jornalista jornal né nian, eis-militantes Fretilin barak mak hakfodak tanba durante né sira hanoin Mari ho Lu-Olo koalia konaba demokrasia hanesan sira rona no hatene, katak ema kompete malu. Maibe, afinal laiha no bosok deit.

Porta Voz Teofilo Sarmento Ximemes, iha oportunidade ne deklara mos katak, militantes rihun ba rihun mak sei la ba vota ba "demokrasia bosokten" ala Mari Alkatiri. "Mari Alkatiri so hakarak atu lohi povo beikten hodi lori nia interesse privadu, maibe to loron ida ita sei fo sai ba publiku konaba nia interesse ho nia familia nia interesse ba publiku" tenik Porta voz ne.


"Afinal tanba deit Mari ho Lu-Olo  nia interesse atu hadau poder, sira inventa kampanhe interna hodihodi lori Fretilin nian naran, hatete aat partidu seluk no hatete aat maun Xanana Gusmão, lider máximo rezistensia nian. Ida ne mak ita labele simu", tenik tefilo Sarmento Ximemes. Jos
 
 

Eleisaun Direta Pakote Unika Lideransa Partidu Fretilin: Saida Maka Ninia Impaktu?

António Ramos Naikoli*

Partidu FRETILIN, atu halo tan ninia istoria foun ida, liliu prosesu ba hili ninia lideransa Partidu nian, liu husi eleisaun direta. Iha razaun ba Mari Alkatiri no militante Fretilin sira hodi hananu katak “atus ida ne’e dala uluk iha Timor-Leste no iha sudeste Asiatiku”. Mas modelu ne’e laos buat foun ida, tamba pratika norma iha partidus balun iha Europa ne’eba. Iha hakerek ne’e hakarak hare witoan konaba votus iha eleisaun direta ninia vantajem, koalia witoan mos konaba lideransa no mos ho pakote uniku ninia impaktu ne’e saida.

Eleisaun direta:

Povu maka disedi se maka ba sai ka nudar sira nia representante. Iha kontextu ne’e, eleisaun ba lideransa partidaria. Tuir ciencia politika, ”votu ne’e direitu ba kada emar", plena aplikasaun direitu no liberdade ba esprasaun. Kareteriza nudar direitu subjetiva ba kada emar moris do ke ninia dever civika.

No mos votu nudar dever civico ba kada emar, tamba ninia liga liu ba responsabilidade ba cidadaun ida-idak konaba vida publika. Ba sira teorikus balun husi ciensia politika, tuir Paulo Henrique Soares, ”atu ba vota ne’e, nudar dever ida, laos direitu deit, esensia konaba dever ne’e maka reside iha responsabilidade ba interese kolektiva”.

Eleisaun direta ba lideransa partidu, ne´e atus foun ba Timor-Leste, Mari Alkatiri mai hananu katak “Fretilin maka hahu tan historia foun ida ba Timor-Leste, hodi adopta modelu eleisaun direta ba lideransa partidu”. Maibe iha rai barak, liliu sira ne´ebe pertence ba familia Internasional Socialitas/liliu Sosialista Europeua sira pratika modelu eleisaun direta, mos adopta iha Portuagl, atu ida ne´e husi Partido Socialista (PS). Modelu eleisaun direta iha ninia vantajem, maka: Vantajem husi eleisaun direta maka, militante baze maka hili direta sira nia lideransa ba kaer kargu maximu iha partidu. seluk evita manipulasaun husi aparelu partidus nian ba kaer kargu partidu no laos facil ba monopoliu husi grupos intereses ne´ebe kontrola aperelu partidu politiku ne’e rasik.

Iha kampanye eleisaun direta ba lideransa partidu Fretilin, hakarak ható ba publika ho mensajen rua (2): lijitima lideransa ne´ebe hetan konfiansa husi militantes sira. Oinsa maka bele kaer ukun iha partidu liu husi lijitimidade husi militantes sira nian. Iha dialogu abertu Campanha Lu’olo/Mari Alkatiri ba Prezidente no Sekretariu Jeral Partidu Fretilin, iha sede CCF, Dili, loron 10 Fulan Agosto tinan 2011, ho moto ba kandidatura nain rua maka: “Hametin FRETILIN, Hametin Demokrasia. Para Hametin Fretilin tenki hametin uluk lideransa FRETILIN”.

Sorin seluk, lideransa partidu Fretilin hakarak “Show of force” hodi hatudu ba publiku konaba sira nia existensia, nudar lider politiku ne’ebe lidera partidu politika historika ida. Mos iha dialog ne’e Mari Alkatiri haktuir ona ba meta ne’ebe maka atu atinji maka konsolida interna partidu hodi hakat ba manan iha eleisaun jeral 2012.

Lideransa:

Definisaun husi autores barak konaba konceitu lideransa, tuir Moura (1998), ”Define lider nudar ema ne’ebe iha kbiit hodi influensia emar iha klibur ka grupus ho maneira laos “coerciva”, lori nia knar iha kargu ne’ebe iha hodi xefia organizasaun, liu husi lalaok no desisaun sira ne’ebe hola afeta ba equipa servisu, mos valoriza ba servisu sira ne’e rasik. Ka, procesu hodi konduz ema lubung ida iha grupu, ho kbiit hodi motiva no influensia sira ne’ebe pertense ba grupus hodi kontribui ho diak ba objetivu equipa ka organizasaun nian”.

White (2005), “komplementa katak istilu lideransa husi kada lider ne’e baseia predominante iha ninia personalidade no valores sira ne’ebe motiva ba ema ne’e rasik. Sira ne’ebe halao knar kada personalidade no representa barak liu influensia ninia forma oinsa maka lidera no komunika ho sira seluk”.

Tuir Lacombe (2001), “ukun nain sira buka influensia emar seluk grasas ba ninia knar ka poder, ne’ebe hetan liu husi poder lijitimu hetan liu husi exercisio ninia kargu, poder ba referensia, iha funsaun ba ninia qualidade no karisma lider ne’e rasik no ninia saber ka konecimentu, halao nia knar tamba ninia kbiit no knar ne’ebe iha”.

Tipu lideransa:

Iha ne’e mos hakerek klasifika tok ba tipus lideransa, iha klasifikasaun oi-oin, maibe iha ne’e habadak deit ba tolu (3), Lideransa ne’ebe autokratika; Lideransa ne’ebe Demokratiku no ikus, Lideransa ne’ebe Liberal.

Lideransa autokratika… Lideransa ne’ebe maka hola decisaun hare deit ba ninia tarefas ,maibe la hare ba sira ne’ebe maka nia ukun ka lidera.

Lideransa demokratika… Ukun tamba iha ema seluk,ninia lideransa fila ba ema moris no envolvesira hola parte iha decisaun.

Lideransa liberal
… lideransa ne’ebe konfia ona ba sistema nebe maka estabelece no respons husi grupus sira ne’e , ida-idak kumpri ninia tarefa lao tuir regras no la precisa ona supervisaun nebe konstante husi lideres.

Ba Mari Alkatiri, iha ninia governasaun hatudu nudar lider ne’ebe autokratika, buka atu kumpri ba tarefa ne´ebe maka defini iha politika ba governasaun no ninia perioridade. Dala barak maka buka inpoen ninia vontade, laos deit ba partido maibe ba mos sociedade ne´ebe maka foin sain husi situasaun post-konflitus.

Mari Alkatiri la hatudu nudar lideransa ne’ebe maka demokratiku, buka envolve komponente hotu-hotu, iha Governu no mos iha partidu laran hola desizaun hamutuk hodi partisipa nudar autor ba procesu.

Mari Alkatiri mos, la hatudu ka menus liu ba lideransa ne’ebe liberal. Tamba natural ,buka harii sistema ne’ebe koresponde ba ninia hanoin (pensamento) no hare (visaun) ba governasaun no ba nia lideransa rasik.

Iha dialog ne’ebe halo iha knua CCF, Mari Alkatiri mos define ninia lider no lideransa hanesan, ”Lider, lideransa, para atu serviso tomak tenki hatene buat tolu: ida; hatene ajita; rua; hatene mobilija no tolu; hatene organiza”. Hatutan Mari Alkatiri, ”agitar, mobilize, organizer. E agita deit, la mobilize, kaus. Se mobilize deit la organiza, Vitoria sei la hetan. Tamba ne’e maka dehan: Á Vitoria prepara-se e a Vitoria organiza-se”.

Iha artigu ne’ebe maka hakerek konaba ”Oinsa Maka Mari Alkatiri to’o poder?”, hatun iha Jornal STL (17.18 no 19 Agosto, tinan 2005, paj.14). To´o topo no dekliniu husi Poder. Wainhira to´o iha topo “poder” Dr. Mari Alkateri halao estrategia politika oinsa maka bele assegura ninia governasaun. Kuando iha topo poder ona, Marie Alkateri ninia konsepsaun ba poder maka “Poder tuir definisaun klasika” maka: Nudar ulun bot ka Ukun Nain ne tur iha «topo pirâmida» nia leten no hodi manda ba sira iha kraik ka «base». Adopta estrategia politika husi “Top Down” no ladun fo hanesan atensaun ba politika “Button Up”. Katak poder ne husi leten ba hatun ba karaik, laos husi karaik maka hasae ba leten. Tamba ita hare ba natureza emar rai Timor Lorosae ninia koncepsaun ba poder maka ne “«Iha Reno maka Iha Ukun Nain, La Iha Reno la Iha Ukun Nain sira»“. Tamba fiel deit ba ninia koncepsaun konaba Poder no ninia materializasaun liu husi: Ladun promove dialog ho Oposisaun, ladun fo hanesan atensaun ba kritiku sira, no utiliza diskursu sira hanesan “hau maka PM hau maka manda, ami povo maka hili hodi Governo (Maibe Timor seidauk halo tok Eleisaun Legislativa)”, eleisaun iha maka eleisaun ba Assembleia Konstituiente ho mandatu hodi hakerek Ukun Fuan Inan (UFI) (in STL, edisaun 17.18 e 19, Agosto 2005).“

Hakerek nain buka hare konaba procesu luta ba poder hodi kondus Mari Alkatiri ba to’o topo poder iha Timor-Leste, iha partidu historiku Fretilin no mos nudar xefi Governu.

Ita ema moris buka sempre apreende ho sala, buka identifika sa maka faila iha lideransa ka sa maka sala iha periudu ukun, tamba ne’e maka Mari Alkatiri hakarak halo refleksaun ba ida ne’e. Hafoin bele buka hadia, dala ruma, ida ne’e maka aposta hanesan projetu pesoal ba Mari Alkatiri atu muda, mos bele hatudu hanesan biban ida hodi vinga ba sira ne’ebe maka sai hanesan problema ka obstakulus ba ninia ambisaun ba poder.

Posibilidade ba Mari Alkatiri atu muda husi perfil lideransa ne’e autokratika ba lideransa demokratika no liberal. Envolve sira ne’ebe ukun iha procesu hola decisaun no hodi estabelece sistema ne’ebe funciona diak, sai hanesan marka ida ba jerasaun tuir mai. Muda ba lider ne’ebe ho ninia lideransa hare liu ba interese emar barak nian, interese povu kiik no aileba sira nian, oinsa maka hasae sira nia moris, hadia sira nia moris, hetan acesu ba edukasaun, ba saude, no sst. Hanesan Mari Alkatiri rasik rekonece iha dialogo ho militantes sira iha CCF foin dadaun ne’e, ”FRETILIN ne’e ida deit. Seidauk kumpri nia mandatu tomak; liberta ona patria, mas seidauk liberta povu”.

Mos iha posibilidade seluk, sai hanesan biban ba Mari Alkatiri atu vinga ba sira ne’ebe nudar ai-satan ba ninia ambisaun. Dalan ida ne’e mos nakloke hela, hare deit husi diskursu Mari Alkatiri nian balun maka hatudu katak, se nia ukun duni iha 2012, bele muda buat hotu ne’ebe maka Governu AMP estabelece ona. Basta halo deit kliping jornais sira deklarasaun Mari Alkatiri nian hahu husi 2007 to’o 2011, hodi komprende, se nia maka fila ba kaer ukun saida maka sei halo no halao. Maske eleisaun ba lideransa partidu FRETILIN, maibe Mari Alkatiri hakarak ható mensajem ba eleisaun jeral 2012, laos ona atu husu lejitimidade ba sira nia pakote ba kaer partidu maibe diskursu halis liu ba Governasaun AMP. Diskursu Mari Alkatiri nian ho ajitasaun ne’e rasik, bele provoka ambiente ne’ebe la iha tranquilidade iha Sistema ne’ebe maka Estadu liu husi Governu AMP hahu monta no harii dadaun.

Pakote unika:

Iha eleisaun direta ba lideransa Partidu Fretilin, iha deit lista unika. Reflekte ba jogo ba poder ne´ebe maka existe iha partidu laran. Mekanismu ne´ebe maka CCF hola maka afasta posibilidade husi potensial kandidatura sira seluk ba lideransa partidu, hodi halai taru ho kandidatura ba kontinuasaun Lu´olo/Mari Alkatiri. Kriterius ne´ebe maka adopta maka provoka marjinalizasaun ba mosu lideransa alternativa ba partidu ne´ebe historika ho lideransa ne’ebe foun ka mai husi jerasaun foun.

Tuir vantajem husi eleisaun direta ne´ebe pratika husi Partido Sosialista (PS) iha Portugal, inumera ona iha leten, maka: ”militante ba hili direta sira nia lider ba partido no evita manipulasaun husi aparelu partidaria”. Ho eleisaun ba pakote unika, lidera husi Lu´olo/Mari Alkatiri, hakarak aproveita deit eleisaun direta hodi lejitima poder, husi sorin ida. Maibe husi sorin seluk, la iha kandidatus sira seluk, ne´e hatudu momos katak monopoliu aperelu partidaria kontinua iha, liu husi estabelece kriterius sira ne´ebe maka bele afasta mosu kandidatus potensial sira seluk.

Molok ne’e, mosu naran bar-barak atu halai taru ba eleisaun direta ba liderasan partidu Fretilin, naran sira ne’ebe mosu ba publiku maka: Rogerio Tiago Lobato, antigo Ministru Governu anterior, mos mosu duplo naran rua ne’ebe nudar kandidatu alternativu maka David Ximenes/Luis Lobato. Maibe naran rua ikus ne’e la avansa tamba kriterius ne’ebe maka estabelece husi KNPO sira la prense. Prazu ne’ebe maka KNPO estabelece limite to’o loron 20 Fulan Julho tinan 2011, la iha tan pakote seluk.

Imajen ne’ebe haktuir ba liur katak Mari Alkatiri hakarak uja nafatin patrimonio historiku partidu Fretilin hodi atinji ba ninia ambisaun politika. No afirma nudar autor no lider principal iha jogo xadres politika Timor-Leste nian. Tuir Mari Alkatiri, ”Se Xanana-Horta kontinua ativu nudar autor ba procesu, maka nia mos sei ativu iha politika (hare Jornal Semanario Nasional, edisaun 08/08/2011)”.

Mosu mos hanoin balun, se pakote unika, tansa maka halo tan eleisaun? Nusa maka la iha kongresu halo deit aklamsaun ba lideransa Lu’olo/Mari Alkatiri ba periudu 2011-2016.

Impaktus:

Iha eleisaun, hanesan mos iha kompetisaun desportivas sira, sempre iha manan no mos lakon. Iha eleisaun direta ba lideransa partidu Fretilin, iha ona certeja maka militantes sira hatene ona sira nia lideres tamba pakote unika, maka Lu’olo sei kontinua nudar Prezidente Partidu FRETILIN no Mari Alkatiri sei kontinua nudar Sekretariu Jeral Partidu FRETILIN.

Maibe iha eleisaun mai ne’e, hatene ona ninia resultadu, cenariu tolu (3) maka sei mosu:

Ida (1); Cenariu ida ba dala uluk, Lideransa nain rua hetan lejitimidade makas husi militantes hodi ba lidera partidu ho votus liu 50% + 1. Se hetan duni lejitimidade ho votus ida liu 2/3 ka liu, lideres Lu’olo/Mari Alkatiri bele kumpri duni sira nain rua nia objetivu ba eleisaun direta. Tamba mensajem ne’ebe ható liu husi kampanha no militantes sira konsidere sira nia votus ne’e nudar dever civiku ida, ne’ebe exije sira nia responsabilidade hodi participa iha votasaun.

Rua (2); Cenariu ida seluk, Impaktus negativus, sei iha tendencia ba Votus nulus no abstensaun barak, ho razaun ida katak: “la vota mos kandidatura Lu’olo/Mari Alkatiri manan nafatin ka lidera nafatin partidu Fretilin iha 2011-2016”. Desmotiva militantes sira hodi desloka ba centru votasaun, tamba la iha pakote seluk hodi ba halo kompetisaun . hare ba ida ne’e, perfil militantes sira konsidera diretu ba votu husi kada cidadaun, nudar plena direitu ba cidadaun. Se nia la konkorda ho kandidatu ka projetu politika ruma, nia prefere la vota.

Tolu (3); cenariu ida seluk, se votasaun ba pakote uniku, la atinji 50%, ne´e derota ba lideransa Lu´olo/Mari Alkatiri. No sei bele reflekte mos iha elesaun jeral 2012.

Duvidas ne’ebe mosu, se maka bele garante katak eleisaun direta ne’e iha duni participasaun maximu ka lae? Se pakote uniku ne’e hetan rezultadu liu 50% + 1 ka maximu, KNPO nudar komisaun organizadora labele garante ninia imparciliadade, tamba mos prodtus husi lideransa atual nian. Ne’ebe ninia tendensia no inklinasaun ba liu pakote Uniku. Publiku mos iha duvida, eleisaun ne’e iha duni ninia kredibilidade ba apuramentu ninia rezultadu.

*Hakerek nain, Timor oan hela iha Dili. @ Opiniaun ne’e pesoal la representa Instituisaun haknar ba!

 

Senin, 15 Agustus 2011

"TEKI-TEKI SAI TIHA MARI SALVADOR ALKATIRI"

Husi: Jose da Costa

Hakfodak oitoan ho deklarasaun Sekretario Geral Mari alkatiri nian nebe fo sai iha Jornal Diario iha loron, 15 de Agostu 2011, nebe publika hikas iha Site iha Fretilin nian "TIMOR HAU NIAN DOBEN" nebe dehan katak Francisco Xavier Patrimonio Fretilin nian tamba ne'e mak ita tenke salva, dehan Mari Alkatiri. Uluk halo kampanha atu salva Xanana, agora dehan tan ona, atu salva tan Francisco Xavier. Deklarasaun sira hanesan ne'e hatudu momos duni kapasidade Mari Alkatiri nian oinsa atu manan simpatia. Mari hatene momos katak nia figur no nia influensia laiha ona, entaun nia uja fali ona ema seluk nia naran ba nia kampanha Politika. Koalia konaba salva ema, tuir hau nia hanoin iha buat balun nebe obriga Mari tenke halo nune'e.
  1. Mari hetene momos katak kompara influensia no figur entre Mari ho Xanana, Xanana han tama liu, i ida ne'e hatudu durante prosesu ba Luta Libertasaun nian to'o ohin loron.
  2. Mari durante iha nia ukun ho Fasilidade kompleto, ho Desizaun tomak iha nia liman, ho projetos bar-barak nebe aloka ba Familia no kompatriota sira, Fahe tan tan kilat liu husi nia koinhesementu no nia Manager mak Rogerio Lobato, mais ikus mai votus tun drastis, husi 57 tiha 2002 tun ba 21 iha 2007, ho nia perido ida ke tinan lima nia laran deit, enkuatu Xanana hamriik nudar partidu iha fulan 2 laran bele hetan votus konfiansa husi povo 18 asentu iha Parlamentu. Halo Mari Alkatiri atrapalha bo'ot.
  3. Ho Xanana nia figur no karakter nebe akomodativo konsege dada hamutuk partidu kiik sira hanesan PSD, PD, ASDT & UNDERTIM hodi koligasaun, ida nebe Mari Alkatiri rasik labele halo. Nia akolitos sira hanesan Arsenio Bano no sira seluk mak halo fali aprosimasaun ba PD, mais ikus mai, PD deside hodi hamutuk ho sira nia maun bo'ot Xanana Gusmao hodi forma Governo AMP.
  4. Durante Xanana nia ukun, buat barak akontese, Estabilidade Nasional garantidu, Kresimentu Ekonomiko hetan double digit tinan 3 tutuir malu, programa sosial sira seluk nebe Mari uluk konsidera la importante, ikus mai mak Mari dehan fali uluk osan sidauk iha tamba ne'e mak labele implementa. Biar nune'e, Boavontade Mari nian sai duvida bo'ot.
  5. Mari komu hatene diak katak, potensia ba masa CNRT nian mak Veteranu no Povo terus nain sira seluk nebe uluk hamutuk ho Fretilin iha 2002, entaun nia komesa desvia atensaun masa sira ne'e nian. hodi dehan fali ona, katak Xanana iha tahu laran nebe ita tenke salva nia. Mari Hakarak sai Salvador iha tempu ukun, pudia durante Funu mai hela iha Timor para subar ka salva Xanana ho nia funu nain sira seluk. Hakrak ba hela iha Mocambique, han no hemu diak iha neba, Ukun an sai hotu ona salvador.
  6. Komu Strategia no Jurus hotu-hotu loke hotu ona durante sai opozisaun atu hatun Xanana ho nia Governasaun, maibe komu la konsege agora Mari Hakruuk fali ona ba Xanana hodi dehan fali hakarak hamutuk iha Eleisaun Geral 2012. Publiko hatene momos hela katak oinsa, Mari nia jogada no nia kareira politika iha Timor Lese. Ne'e hotu atu desvia deit atensaun publiko nian.


Hakerek nain nudar Vendedor ikan iha Tasi Ibun Lecidere Dili.

Rabu, 10 Agustus 2011

Governu Diskuti Progresu Rezultadu PDD II

Posting Husi : Josefa Parada

DILI-Xefi Governu IV Konstitusional, Kay Rala Xanana Gusmão, Ministeriu Finansas (MF), hamutuk ho Ajensia Dezenvolvementu Nasional (ADN), Tersa (9/8), diskuti kona ba progresu rezultadu projetu Pakote Dezenvolvementu Dezentralizadu (PDD) II, iha Salaun Xanana Sport Center, Dili.
Iha diskusaun nee, Xanana hateten, ho aprezentasaun relatoriu kona projetu nebee mai husi ADN hatudu katak, iha Distritu lima, maka seidauk bele atinji sira nia servisu kona ba projetu PDD II, tanba iha failansu no iha manipulasaun barak iha nebaa. Needuni too oras nee, sira seidauk priense kreteria nebee iha.
Xanana husu ona ba iha AND no mos ba MF, atu halo chamada atensaun ba iha Administrador Distritu nain lima nebee, maka halo manipulasaun kona ba projetu PDD II nian. Ba sira nebee hetan valor diak ba iha PDD II, Xanana husu atu tau atensaun nafatin, atu nunee lori dezenvolvementu ida nee ba iha futuru.
Ba iha distritu neen (6) seluk, remata  tiha ona projetu tuir data nebee termina, needuni ho atrazu nebee sira hasoru, AND buka oinsa atu bele hadia failansu nebee sira hasoru. Ba distritu rua, hanesan Baucau ho Ermera, atinji tiha ona, needuni governu sei foo tan projetu ba iha Distritu nebee refere, tanba relatoriu mai husi AND, ho rezultadu nebee diak tebes.
“Needuni Xanana husu ba ministeriu ida nee atu halo chamada atensaun ba iha administrador husi distritu lima nebee seidauk kompleta projetu PDD II. No ba iha distritu rua hanesan Baucau ho Ermera atu foo tan projetu ba, tanba sira nia implementasaun ba projetu PDD II ho valor nebee diak tebes,” hatete Xanana, bainhira rona tiha esplikasaun husi ministeriu  refere.
Iha oportunidade hanesan, reprezentante AND, hatoo sira nia relatoriu katak, ba sira nebee mosu failansu, sira komesa halo ona pagamentu balun iha semana kotuk, maibe distritu lima nebee iha, sira seidauk bele rekomenda tanba mosu manipulasaun barak iha nebaa.
“Kona ba iha Distritu Baucau ho Ermera nia implementasaun PDD II diak tebes, needuni ami halo pagamentu, tuir sira nia kompania rasik,” hatete delegasaun AND.
Nia hatutan, ba distritu seluk nebee foin maka halo draft husi ajensia nee katak iha semana nee nia laran sira sei halo pagamentu lalais liu tan. No halo pagamentu ida nee, sei diretamente ba iha kompaina nee, atu nunee sira bele halo kontrolu. 
Tuir Ajensia nee katak, diak liu halo pagamentu diretamente ba iha rekening kompania nian, atu nunee bele fasil liu atu kontrola, hala pagamentu ba kompania hot-hotu liu husi pakote ida nee maka susar tebes atu halo kontrola. car