Timor-Leste organiza hela “Konferénsia Rejional ITIE”, ne’ebe sei hala’o iha fulan Agostu oin mai, iha Díli.
Sorumutu internasionál ne’e ba Inisiativa Transparénsian Indústria Extraktiva (ITIE) sei mai hamutuk iha kaapitál Timor-Leste nian reprezentante país no organizasaun internasionál sira 30 resin, atu hodi debate kona-ba kestaun oioin ne’ebé iha relasaun ho jestaun di’ak rekursu nian. Sei aprezenta ezemplu balun kona-ba jestaun di’ak nian husi parte país ne’ebe integra ba instituisaun - sira ne’e ida mak Timor-Leste. Entre asisténsia sei iha, mós, reprezentante husi país kandidatu ba prosesu kumprimentu regra konseituada organizasaun internasionál hanesan Indonésia no Austrália.
Tema hodi halo debate iha Konferénsia ne’ebe sei hala’o iha Agostu, iha Díli, sei sai Modelu Transparénsia ne’ebe Timor-Leste dezenvolve daudauk - modelu ida inovadór no efikáz, ne’ebe tau iha pilar fundamentál lima.
Pilar ba dala uluk husi Modelu Timor-Leste nian mak Portál Transparénsia, nu’udar sítiu internet ida ne’ebe fó sai informasaun kona-ba konta Estadu Timor-Leste nian, hahú husi tinan 2002. Sai nu’udar espesiál husi ferramenta ne’e mak aktualizasaun ba informasaun ne’ebe fó sai kedas, ka bainhira konfirma katak iha osan tama no sai, sei publika kedas iha Portál, ne’ebe hakerek iha lian tetun, portugés no Inglés. Atu hetan asesu ba Portál Transparénsia nian sei klika iha ne’e.
Pilar ba darua husi modelu ne’e mak halo tuir regra ITIE nian, ne’ebe fó ba jestaun Timor-Leste nian kualifikasaun konformidade totál, iha Jullu tinan liu ba, hafoin fó tiha relatóriu ba dala uluk nian, iha Dezembru 2009. Iha tinan ne’e duni, hili hikas faliTimor-Leste ba Konsellu ITIE, ne’ebe pretense tiha ona ba instituisaun ne’e iha 2009. Inisiativa no rigór ne’ebe hatudu husi Nasaun nurak ne’e, sira foti Timor-Leste nu’udar primeiru país iha Ázia Pasífiku, no terseiru iha mundu, mak kumpri regra ITIE, ne’ebe garante transparénsia no responsabilizasaun iha nasaun sira ne’ebe riku iha rekursu. Relatóriu ba darua Timor-Leste nian kona-ba ITIE, hato’o tiha ona, iha Díli, iha loron 25 fulan Marsu liu ba ne’e. Iha relatóriu ne’e hakerek hotu kedas osan ne’ebé selu husi kompañia petrolífera sira ne’ebé mak halo operasaun iha Timor-Leste, no osan selu ba Governu. Atu iha asesu ba relatóriu ne’e klika iha ne’e.
Pilar datolu Modelu Transparénsia Timor-Leste nian mak Fundu Petrolíferu. Kria Fundu ne’e iha fulan Setembru tinan 2005 ho objetivu atu kontribui ba jestaun di’ak husi rekursu petrolíferu sira no ba polítika fiscal ida ne’ebe metin. Ninia jestaun halao liu husi Autoridade Bankária no pagamentu (ABP). Atu iha asesu ba relatóriu hirak ne’e, klika iha ne’e.
Pilar dahaat Modelu Transparénsia Timor-Leste nian mak fó sai diretu liu husi televizaun, kona-ba totalidade diskusaun Orsamentu Jerál Estadu (OGE) nian hahú kedas husi tomada pose husi IV Governu Konstitusionál, diskusaun OGE ne’ebé dura durante loron 13. La’os fó sai de’it votasaun finál, maibé mós fo sai diskusaun sira ne’ebe hala’o iha Parlamentu Nasionál.
Ikus liu, pilar dalima Modelu Transparénsia Timor-Leste nian mak ko’alia kona-ba publikasaun ba komunikadu imprensa sira husi sorumutu Konsellu Ministru nian iha Portál Governu no, sei mós, nia diseminasaun ba lista kontaktu ema nian ka entidade sira ne’ebé mak iha interese atu hatene Governu nia desizaun sira no mós kestaun hirak ne’ebé analiza husi Governu. Informasaun ida ne’e, mós, hakerek iha lian tetun, portugés no inglés. Atu hetan asesu ba komunikadu imprensa hirak husi sorumutu Konsellu Ministru Timor-Leste nian, klika iha ne’e.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar